Videos

Voor de vorming van haar vernieuwde visie voor secundair onderwijs kon Katholiek Onderwijs Vlaanderen voortbouwen op opgedane inzichten uit het basisonderwijs, waar het nieuwe leerplan Zin in leren! Zin in leven! sinds september 2017 de leidraad is. In dat nieuwe leerplan wordt de nadruk gelegd op een sterke verbondenheid tussen persoonsgebonden ontwikkeling (relationele vaardigheden, ondernemingszin, identiteit …) en cultuurgebonden ontwikkeling (vakinhoudelijke kennis). Deze verbondenheid wil men doortrekken in het secundair onderwijs.

“Inspirerend burgerschap willen we niet in één vak plaatsen. Mens en Samenleving is een belangrijke component, maar minstens zo belangrijk – zo niet belangrijker – is ons gemeenschappelijk Funderend Leerplan.”

Burgerschapsvorming gaat bijgevolg niet enkel om het overdragen van kennis, maar ook om vaardigheden en attitudes die leerlingen in staat stellen om mee te werken aan de samenleving van morgen. Dat vraagt om een geïntegreerde aanpak. Het Funderend Leerplan komt daaraan tegemoet door over de vakken heen in te zetten op persoonsvorming van de leerlingen. Zo zorgt Katholiek Onderwijs Vlaanderen ervoor dat inspirerend burgerschap niet in één bepaald onderdeel van het curriculum besloten blijft. Er wordt getracht om inspirerend burgerschap zoveel mogelijk in het volledige curriculum en schoolleven te verweven.

“Het eigenaarschap van de school zal leiden tot een fundamenteler gesprek en fundamentelere keuzes die teams uit zichzelf en uit eigen kracht maken.”

Makers van het Funderend Leerplan lieten zich nog meer inspireren door ervaringen uit het basisonderwijs om ook in het secundair onderwijs co-creatief te werk te gaan. De expertise die aanwezig is in het onderwijs wordt op die manier optimaal benut. Het nieuwe leerplan hecht veel belang aan het eigenaarschap van de school en het lerarenteam. Daarbij wordt van schoolteams verwacht dat ze verantwoorde keuzes maken in functie van de eigen context en leerlingen. Dat eigenaarschap en de betrokkenheid van leraren zal leiden tot bewuste keuzes om inspirerend burgerschap een volwaardige plaats te geven binnen hun onderwijs.

Hoe stimuleert het Funderend Leerplan om inspirerend burgerschap concreet vorm te geven in een school? Zorgt het eigenaarschap van de school voor een te grote vrijblijvendheid? Hoe komt Katholiek Onderwijs Vlaanderen tegemoet aan de kloof tussen burgerschapscompetenties van leerlingen uit de A-stroom en leerlingen uit de B-stroom? We legden deze en andere vragen voor aan Tom Uytterhoeven in onze eerste Kruit-podcast.

Leen Alaerts is als lector geschiedenis en onderzoeker verbonden aan de lerarenopleiding Secundair Onderwijs van UCLL, de enige UNESCO-hogeschool in Vlaanderen.

Momenteel leidt zij een PWO (praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek) rond wereldburgerschapseducatie in het secundair onderwijs en de lerarenopleiding.

Centraal in het onderzoek staan twee vragen:
– Hoe kan wereldburgerschapseducatie structureel verankerd worden aan de lerarenopleiding en in secundaire scholen?
– Hoe kan een transformatieve benadering van wereldburgerschapseducatie ingebed worden in de lerarenopleidingen en secundaire scholen?

De onderzoekers gaan samen met leerkrachtenteams in 7 scholen (en de lerarenopleiding van de UCLL) gedurende twee schooljaren in de praktijk op zoek naar wat werkt en wat niet. Door te werken in 8 ‘professionele leergemeenschappen’ proberen ze een antwoord te krijgen op de vragen ‘Wat leidt tot verankering?’ en ‘Hoe kan WBE transformatief zijn?’.

Lees meer over dit onderzoek.

Nik Lippens is leerkracht tweedekansonderwijs en sociaal ondernemer. Als leerkracht botste hij op verschillende academische en maatschappelijke uitdagingen. Hij lanceerde daarom ‘Goed Bezig’, een onderwijsprogramma voor sociale verandering.

“Het feit dat mijn cursisten kiezen voor tweedekandsonderwijs is reeds bewonderingswaardig. We moeten vooral bevestigen dat zij goed bezig zijn, zodat we hun zelfbeeld kunnen verbeteren. Eens we hen het vertrouwen kunnen teruggeven, is een steile leercurve mogelijk”.

Het label ‘Goed Bezig’ is niet alleen een erkenning, maar is tevens gekoppeld aan een opdracht. Cursisten gaan op zoek naar organisaties of personen die goed bezig zijn en ondersteunen dit door hen het label ‘Je bent goed bezig!’ toe te kennen. Vervolgens onderzoeken de cursisten hoe zij de organisatie of de persoon kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld door een bepaalde actie op poten te zetten.

De vaardigheden die de cursisten tijdens de opleiding verwerven, zijn nadien bijzonder nuttig voor de samenleving. De cursisten vertrekken vanuit hun eigen beleving en talenten om andere organisaties te nomineren en om hen via allerlei acties te ondersteunen.

‘Goed Bezig’ is momenteel geïntegreerd in het digitale platform ‘Give a Day’, waarin vrijwilligers gematcht worden aan organisaties. “Het digitale platform maakt verbinding tussen personen mogelijk, die in andere situaties moeilijk of nooit tot stand zouden komen. Op die manier willen we de schotten tussen bedrijven, organisaties, overheden en onderwijs doorbreken en, via samenwerking, sociale verandering teweeg brengen”.

De Sustainable Development Goals vormen voor Nik Lippens het algemene referentiekader. “De doelstellingen van de SDG’s zijn klaar en duidelijk. Dat is een groot voordeel. Op die manier zijn gemeenschappelijke doelen eenvoudiger te vinden en staan de neuzen meteen in dezelfde richting”.

Volgens Nik is er echter meer ondersteuning nodig van verschillende actoren om de grote stap te kunnen maken naar een nieuw soort onderwijs waarbij de nadruk ligt op actief burgerschap en community service learning. “Partnerschappen voor scholen zijn broodnodig om jongeren future fit te maken. En laat die partnerschappen nu net deel uitmaken van de SDG’s…”

Lees meer over Give a Day

Ellen Claes is onderzoeker verbonden aan het Centrum voor Politicologie van de KU Leuven, waar zij in 2016 voor Vlaanderen het internationale vergelijkend onderzoek naar burgerschapseducatie leidde, de ‘International Civic and Citizenship Education Study 2016’ (ICCS).

In het voorjaar van 2016 nam Vlaanderen, net als in 2009, deel aan het internationale ICCS-onderzoek. Dat is een vergelijkend onderzoek, uitgevoerd in 24 landen, naar burgerzin en burgerschapseducatie. Het ICCS-onderzoek gaat na hoe de jongeren van vandaag voorbereid worden op hun rol als burger in de samenleving van morgen. Het onderzoek werd uitgevoerd door het Centrum voor Politicologie van de KU Leuven met Marc Hooghe en Ellen Claes als promotoren.

Uit het onderzoek blijkt dat de Vlaamse jongeren meer vertrouwen hebben gekregen in de politiek en minder vooroordelen hebben tegenover migranten. In vergelijking met de vorige editie van dit onderzoek, in 2009, is er een duidelijke vooruitgang. Toch waarschuwen de onderzoekers dat Vlaanderen in veel gevallen achterop blijft hinken, onder meer door het gebrek aan een echte betrokken schoolgemeenschap. Ook de structurele ongelijkheid tussen leerlingen uit de A- en de B-stroom in het secundair onderwijs blijft een hardnekkig probleem.

Raadpleeg alle informatie over dit internationaal onderzoek naar burgerzin en burgerschapseducatie in Vlaanderen.

Jeroen Lauwers is projectmanager Actief Burgerschap bij het Stedelijk Onderwijs Antwerpen en is één van de drijvende krachten van het innovatielab ‘Trajectmatig werken’. In dit innovatielab deelden diverse onderwijsverstrekkers en educatieve aanbieders tijdens drie workshops hun kennis en expertise over trajectmatig werken rond wereldburgerschapseducatie. Alle conclusies en consensuselementen werden uiteindelijk gebundeld in een inspiratiegids.

“Heel veel NGO’s en educatieve aanbieders wensen meer impact te hebben op de schoolwerking en de professionalisering van de leerkracht. Maar uitwisseling tussen verschillende actoren blijft nog al te vaak beperkt. Daardoor is het initiatief ontstaan om alle actoren samen te brengen met als doel een breder kader te creëeren voor kwaliteitsvolle schooltrajecten rond wereldburgerschapseducatie”, aldus Jeroen. “We mogen in geen geval onze verworven kennis afschermen. Hoe meer we de leerdoelen en successleutels kunnen beschrijven en delen met elkaar, hoe meer impact we zullen genereren bij de leerlingen.”

“In Vlaanderen is er weinig gebruiksvriendelijk materiaal voorhanden dat scholen op weg zet naar een gedragen en kwaliteitsvolle schoolwerking rond wereldburgerschapseducatie. Deze inspiratiegids is volgens ons een eerste stap in de goede richting. De volgende stap is dat de aangereikte tools uit de gids uiteindelijk geïmplementeerd worden in de dagelijkse werking van onderwijsverstrekkers en educatieve aanbieders. The proof of the pudding is in the eating“.

Wenst u nog meer informatie over hoe verschillende actoren kunnen samenwerken rond wereldburgerschapseducatie en trajectmatig werken? En wat zijn de grote uitdagingen in de nabije toekomst? Jeroen Lauwers geeft in onderstaande video zijn uitgebreide visie.